Muzeum i Ośrodek Kultury Białoruskiej w Hajnówce

---

Historia

Instytucja funkcjonuje jako niezależna organizacja pozarządowa od 1984 roku, a jej powstanie zainicjowali działacze białoruskiej mniejszości narodowej w Polsce. Pomysł zorganizowania muzeum białoruskiego w Polsce zrodził się w gronie najaktywniejszych przedstawicieli białoruskiego środowiska w kraju, którzy już w latach 50. XX wieku działali w Białoruskim Towarzystwie Społeczno – Kulturalnym, jedynej wówczas organizacji tego typu.

Osiągnięciem było dążenie do zachowania elementów dawnej kultury ludowej Białorusinów, które w obliczu postępujących przemian zaczynały zanikać. Mieszkańcy regionu Podlasia, angażując się w ten projekt, hojnie przekazywali na rzecz przyszłego muzeum nieużywane przedmioty gospodarstwa domowego, takie jak żarna, krosna, drewniane brony oraz ludowe ręczniki.

Warto przypomnieć, że pierwsze białoruskie muzeum powstało w Białowieży w 1966 roku i działało do roku 1973, kiedy to przestało istnieć z powodu politycznych zawirowań ówczesnego państwa. To Regionalne Białoruskie Muzeum Etnograficzne zgromadziło ok. tysiąca eksponatów, a po jego zamknięciu niektóre z nich trafiły do Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu.

Na początku lat 80. XX wieku temat utworzenia nowego muzeum zyskał na znaczeniu. W Hajnówce, po zamknięciu jednej z hal tartacznych, białoruskie środowisko lokalne, na czele z zmarłym Konstantym Mojsienią, podjęło starania o przejęcie tego miejsca na przyszłą instytucję kulturalną. Po uzyskaniu tego terenu w 1983 roku rozpoczęto pracę nad realizacją projektu muzeum, a pan Konstanty Mojsienia był kluczową postacią, która doprowadziła do końca wszystkie związane z tym prace budowlane.

Wsparcie dla inicjatywy budowy instytucji napłynęło również z białoruskich diaspor znajdujących się w różnych częściach świata, w tym w Australii, Anglii, Hiszpanii, Belgii, RFN, Watykanie, Kanadzie oraz Stanach Zjednoczonych. Lokalne środowisko białoruskie aktywnie angażowało się w budowę, gromadzenie eksponatów oraz poszukiwanie funduszy. Wsparcie okazały także rządy zarówno Polski, jak i Białorusi.

W 1984 roku zarejestrowano stowarzyszenie w Krajowym Rejestrze Sądowym i powołano Społeczny Komitet Budowy Muzeum Białoruskiego w Hajnówce. Proces budowy został podzielony na kilka etapów, a całość etałów trwała niemal 20 lat, oddając obiekt do użytku dopiero na początku XXI wieku.

Od momentu otwarcia muzeum, instytucja ta aktywnie promuje i chroni białoruską kulturę, sztukę, język oraz tradycje. Po dwudziestu latach budowy (1984–2003) oraz kolejnych dwudziestu latach dynamicznej działalności, muzeum stało się ważnym ośrodkiem białoruskiej kultury w Polsce.

Muzeum

Muzeum i Ośrodek Kultury Białoruskiej w Hajnówce stanowi unikalną instytucję, która z pasją i oddaniem prezentuje nie tylko bogactwo kulturowe i historię Podlasia, ale także współczesną sztukę białoruską w kontekście polskim. W jego zasobach znajdziemy zbiory, które są organizowane w dwóch głównych działach: etnograficznym oraz historyczno-artystycznym. Te unikalne muzealia przybliżają kulturę materialną Białorusinów zamieszkujących Podlasie w XIX i XX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem Białostocczyzny, dokumentując codzienne życie oraz wyposażenie domów i obiektów gospodarskich. Obecnie w Muzeum zgromadzono ponad tysiąc eksponatów, z których setki są dostępne dla zwiedzających na wystawach stałych.

1. Wystawy stałe

Wśród wystaw stałych wyróżniają się:

• „Białoruska zagroda” – jest to etnograficzna wystawa wzbogacona o elementy multimedialne, która prezentuje typową wiejską zagrodę białoruską. Ekspozycja ze szczególną starannością odzwierciedla wiejskie budownictwo oraz otaczającą przestrzeń, w której zwiedzający mogą podziwiać rekonstrukcję wiejskiej chaty, stodoły i spichlerza. Wystawa ta zawiera również narzędzia rolnicze, które niegdyś były używane na Białostocczyźnie, ilustrując historię życia na wsi w XIX i XX wieku. Jej modernizację zrealizowano w 2016 roku przy wsparciu MSWiA, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego oraz Ambasady Republiki Białoruś.
• „Białoruski kalendarz” – ta wystawa etnograficzna, również z elementami multimedialnymi, ukazuje życie w Białorusinów Podlasia przez pryzmat roku agrarnego. Sala wystawowa zaaranżowana jest zgodnie z kalendarzem, ukazując w dwunastu podcieniach kluczowe prace wykonywane w gospodarstwie rolnym, dostosowane do poszczególnych pór roku. Ta wystawa, modernizowana w 2016 roku, również powstała dzięki dotacjom z tych samych instytucji co jej poprzedniczka.
• „RZEMIOSŁO na białoruskiej wsi Podlasia” – jest to multimedialna ekspozycja, która przybliża różnorodność rzemiosł tradycyjnych, takich jak kowalstwo, kołodziejstwo, bednarstwo, stolarstwo, rybołówstwo i tkactwo. Wystawa ta jest dostępna dla zwiedzających od 2012 roku i została zrealizowana dzięki wsparciu MAiC oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego, a także Ambasady Republiki Białoruś.

2. Wystawy czasowe

Muzeum i Ośrodek Kultury Białoruskiej w Hajnówce jest miejscem, gdzie odbywają się liczne wystawy artystyczne, które są odpowiedzią na szerokie spektrum sztuki, obejmujące malarstwo, grafikę, fotografię, rzeźbę oraz instalacje przestrzenne. Prezentacje te są organizowane zarówno przez lokalnych twórców, jak i artystów z Polski i z zagranicy – mamy do czynienia z profesjonalistami oraz amatorami. Sztuka jest eksponowana w dwóch galeriach oraz trzech przestronnych holach, co pozwala na efektywne zaprezentowanie dzieł szerokiemu gronu odbiorców.

Od 2011 roku Muzeum prowadzi autorski projekt pod nazwą „Białoruski Alfabet Sztuki”, który ma na celu zgromadzenie, popularyzację oraz eksponowanie wiedzy o współczesnej białoruskiej sztuce oraz artystach. W ramach projektu wydawane są katalogi artystów, które trafiają do „Słownika białoruskich artystów”. Ten słownik jest dostępny w głównych ośrodkach uniwersyteckich w Polsce oraz w większości bibliotek w województwie podlaskim. Jak dotąd wydano dwie części słownika, które zawierają katalogi aż 40 artystów.

Działalność

Muzeum i Ośrodek Kultury Białoruskiej w Hajnówce odgrywa ważną rolę w promowaniu kultury białoruskiej poprzez różnorodne działania kulturalne, skierowane do szerokiej publiczności. W ciągu roku organizowanych jest wiele wydarzeń i konkursów, które przyciągają uwagę zarówno lokalnej społeczności, jak i gości z innych regionów, a nawet zza granicy.

Wśród najważniejszych inicjatyw muzeum znajduje się ogólnopolski konkurs fotograficzny „Podlasie w obiektywie” im. W. Wołkowa, który trwa od 2005 roku. Patronat nad nim sprawują Marszałek Województwa Podlaskiego oraz Burmistrz Miasta Hajnówka. Konkurs przyciągnął już około 1300 uczestników, którzy nadesłali około cztery tysiące prac z Polski i Białorusi. Prace te obrazują piękno Podlasia, ukazując jego niezwykłe miejsca i kulturowe dziedzictwo. Uczestnicy pełnią rolę ambasadorów tego regionu na całym świecie.

Konkurs zyskał uznanie wśród wielu osób powiązanych z branżą fotograficzną, a sam Wiktor Wołkow uznawał go za jeden z najlepszych w kraju. Idea nadania nazwiska do konkursu była wspierana przez przyjaciół Wiktora Wołkowa, Bożenę i Jana Walencików, a jego znaczenie potwierdzają składane na konkurs jury, w skład którego wchodzili znani fotograficy, tacy jak Jan Walencik oraz Tadeusz Żaczek.

Innymi organizowanymi wydarzeniami są: konkurs plastyczny „Я нарадзіўся тут – Tu się urodziłem”, który ma na celu propagowanie historii Podlasia oraz mniejszości narodowych, festyny „I tam żywuć ludzi” w małych miejscowościach wschodniej Białostocczyzny, a także cykl koncertów rockowych „MUZYKA BEZ ZASTRZEŻEŃ”, które odbywają się od 2004 roku. To właśnie one stają się platformą do integracji polsko-białoruskiej młodzieży.

Dodatkowo muzeum prowadzi projekt „Przygraniczny Alians Etniczny”, który ma na celu integrację społeczności białoruskiej oraz lokalnych mieszkańców poprzez warsztaty artystyczne. Uczestnicy tych zajęć uczą się tolerancji oraz różnorodności kulturowej.

Wyróżniającym się działaniem jest także plener malarsko-rzeźbiarski „Moja Mała Ojczyzna”, który przyciąga artystów z całej Polski oraz Białorusi, a wystawy tych prac są eksponowane w muzeum przez rok. Wspomniane działania są dofinansowywane przez MSWiA oraz UMWP.

Nie można zapomnieć o bibliotece literatury białoruskiej, która jest największą w Polsce, z księgozbiorem przekraczającym 12 tysięcy woluminów. Stanowi ona ważny punkt dla młodzieży uczącej się języka białoruskiego oraz dla badaczy kultury białoruskiej. W bibliotece organizowane są także spotkania autorskie w ramach cyklu „Cyrylicą pisane”, w których uczestniczą białoruscy pisarze i poeci.

Te różnorodne działania Muzeum i Ośrodka Kultury Białoruskiej w Hajnówce przyczyniają się do zachowania i promowania bogatego dziedzictwa kulturowego Białorusinów oraz integracji lokalnej społeczności, co jest niezmiernie ważne w kontekście współczesnych wyzwań kulturowych.

---

Oceń: Muzeum i Ośrodek Kultury Białoruskiej w Hajnówce

---